Samenvatting:

Michiel van Beusekom, een jongen van 15 jaar, komt uit het dorp de Vlank, waar zijn vader burgemeester is. Michiel helpt zijn moeder met het verzorgen van voorbijtrekkende kennissen, die bij hen overnachten. Deze mensen zijn op weg naar het oosten voor voedsel.

Op een ochtend komt Dirk, de buurjongen van Michiel, naar Michiel toe omdat hij hem onder vier ogen wil spreken. Dirk vertrouwt Michiel toe dat hij samen met een aantal anderen een distributiekantoor gaat overvallen. Als deze overval misgaat moet Michiel een brief naar Bertus van Gelder (“Bertus Hardhorend”) brengen. De overval mislukt en Dirk wordt gevangen genomen.

De volgende ochtend wil Michiel de brief naar Bertus brengen, maar hij komt hier niet aan toe omdat hij Schafter tegenkomt, wie hij niet vertrouwt. De volgende dag krijgt Michiel te horen dat de Duitsers Bertus hebben gearresteerd. Michiel verdenkt Schafter van verraadt, of denkt dat Dirk het verteld heeft nadat hij gemarteld is. Michiel besluit de brief zelf te lezen en ontdekt dat Dirk een gewonde Engelse piloot (Jack) in het Dagdalerbos verborgen houdt welke verzorgd moet worden. Michiel besluit deze taak op zich te nemen. Om de dag gaat Michiel naar Jack toe om hem eten te brengen. Maar de wond van Jack wil niet goed genezen. Omdat de zus van Michiel, Erica, leerling-verpleegster is geweest besluit hij haar in te schakelen. Vanaf dat moment houdt ook Erica zich bezig met de verzorging van Jack. Jack leert steeds beter Nederlands en Erica en Jack worden verliefd op elkaar.

Later vinden de Duitsers een dode soldaat in het bos. Omdat niemand bekent deze soldaat gedood te hebben schieten de Duitsers vijf gijzelaars neer. Eén van deze gijzelaars is de vader van Michiel. Deze gebeurtenis doet Michiel besluiten om er alles aan te doen om deze oorlog in het nadeel van de Duitsers te helpen beëindigen. Zo zet hij twee joden, vader en zoon Kleerkopper, de IJssel over met behulp van het paard en wagen van een barones. De Duitsers willen de barones later arresteren, maar zij verzet zich tot de dood. Deze gebeurtenis leidt ertoe dat Michiel Schafter nog minder vertrouwd, omdat hij Schafter tegen kwam op de dag dat hij de twee Joden de IJssel overzette.

Dirk weet uiteindelijk te ontsnappen, maar is na zijn martelingen ernstig gewond geraakt. Hij komt naar de schuilplaats, zodat Michiel ook Dirk kan verzorgen. Tijdens de gesprekken met Dirk in de schuilplaats komt Michiel erachter dat Dirk en Jack degene waren die de Duitse soldaat hadden vermoord. Zij hadden hem echter in een parachute gewikkeld, zodat de Duitsers zouden denken dat hij vermoord was door een piloot. Wanneer het lijk in een parachute gewikkeld zouden zijn, zou niemand uit het dorp de schuld krijgen hadden ze bedacht. Michiel vertelt dat deze parachute niet meer om het lichaam gewikkeld zat toen de Duitsers hem vonden. Hij neemt het Dirk en Jack niet kwalijk. Met Jack begint het intussen steeds beter te gaan, waardoor hij weer graag mee wil vechten met de oorlog. Michiel verzint een plan om Jack weg te smokkelen, maar heeft hiervoor wel de hulp nodig van ‘oom Ben’.

‘Oom Ben’ zou Jack ophalen om hem mee te nemen naar een contactadres. Op ditzelfde moment beseft Michiel dat Ben de verrader is. Michiel was namelijk thuis achter de schuur om houtjes te hakken. Op een gegeven moment hoort hij zijn moeder en broertje (Jochem) die in de schuur zijn heel duidelijk met elkaar praten. Op dat moment beseft Michiel zich dat ‘oom Ben’ zijn gesprek met Dirk waarin Dirk vertelde over de overval had kunnen afluisteren. Daardoor wist Ben ook dat Michiel een brief naar Bertus zou moeten brengen, wat verklaarde waarom Bertus was opgepakt voordat Michiel de brief had kunnen brengen.

Ook had Michiel Ben verteld over de twee joden die hij over de IJssel had gezet, waarna de Duitsers de barones die hem hierbij geholpen had, hadden willen arresteren. Ben blijkt achter de Duitsers te staan en is de grote verrader in het dorp. Michiel besefte zich dit en gaat zo snel mogelijk naar Jack en Ben toe om Ben tegen te houden. Hij is net op tijd en vertelt Jack dat Ben onderweg was om hem regelrecht naar de Duitse kazerne te brengen. Ze besluiten Ben mee naar de schuilplaats te nemen. In de schuilplaats vinden ze de bewijzen van het verraad van Ben: onder andere een brief van de SS waarin Ben werd uitgenodigd om de Engelse piloot af te leveren in de kazerne van de Vlank.

Michiel, Jack en Dirk besluiten Ben aan het ondergrondse verzet over te leveren. Tijdens deze overlevering ontsnapt Ben, maar tijdens deze ontsnappoging sterft hij door een luchtaanval op een munitiewagen, die ontploft. Twee dagen later komen de bevrijders de Vlank binnen gereden.

Na de oorlog komt Michiel erachter dat hij Schafter al die tijd verkeerd heeft ingeschat. Schafter heeft al die tijd joodse onderduikers verborgen en probeerde alleen de Duitsers te vriend te houden omdat hij merkte dat de Duitsers hem begonnen te verdenken. Aan het einde van het verhaal komen Michiel en Dirk erachter dat Gert (iemand die ook in het ondergrondse verzet zat) de parachute van het lijk had gepakt. Michiel en Dirk besluiten niet aan Gert te vertellen wat dit voor gevolgen heeft gehad. Michiel komt tot de conclusie dat maar één ding zin heeft: tegen de oorlog vechten.

Titel beschrijving

Het boek speelt zich af in de winter van de oorlog van 1944-1945, vandaar de titel Oorlogswinter.

Personages

Jack: Jack is een Engelse piloot die gewond is geraakt. Hij werd door Dirk naar een schuilplaats in het bos gebracht en werd daar door hem verzorgd. Hij had namelijk een schotwond en een gebroken been. Nadat Dirk gevangen werd genomen zorgden Michiel en Erica voor hem. Jack wordt tijdens zijn verzorging verliefd op Erica. Tijdens het verhaal leert Jack de Nederlandse taal steeds beter dankzij de boeken die Michiel voor hem meeneemt.

Genre

jeugdboek, oorlogsroman.

Plaats

Het verhaal speelt zich af in Nederland, in het dorp de Vlank. Dit dorpje ligt aan de noordrand van de Veluwe, aan de IJssel en dichtbij Zwolle. Het verhaal speelt zich vooral af in het huis van de ouders van Michiel en in de schuilplaats van Jack.

Tijd

Het verhaal speelt zich af in de geschiedenis. Het grootste deel van het verhaal speelt zich af in de winter van 1944/1945.

Vertelwijze

Het boek heeft een personaal hij/zij-perspectief.

Motieven

Angst: het boek gaat ook over angst. Iedereen (en in het bijzonder Michiel) is bang om door de Duitsers opgepakt te worden. Iedereen leeft dan ook zo goed mogelijk de regels van de Duitsers na. Zo is er na 8 uur ‘s avonds niemand op straat te vinden.

Auteur 

Jan Terlouw werd in 1931 in Overijssel geboren. Zijn vader was dominee. Het gezin verhuisde vaak. Zo woonde hij in de Veluwse dorpen Garderen, Wezep en Otterlo. In Wezep maakt hij de laatste oorlogsjaren mee, verschillende van zijn ervaringen van toen zijn terug te vinden in het boek Oorlogswinter. Sinds eind 1996 is hij met pensioen.